In 2011 lanceerde ArtWorlds ZomerExpo Anoniem Gekozen, nieuwe Meesters van de Lage Landen. De eerste editie was baanbrekend, omdat kunstwerken uitsluitend werden gekozen op basis van hun zeggingskracht, zonder enige kennis van de makers. Geïnspireerd door de Summer Exhibition in Londen, die deze formule al sinds 1769 hanteert, werd hiermee een nieuwe traditie in Nederland geïntroduceerd. Het was ook de eerste landelijke tentoonstelling die volledig werd samengesteld via open inschrijving. Kunstmuseum Den Haag (voorheen Gemeentemuseum Den Haag) bood ruimte aan de eerste vijf edities, waarin jaarlijks 250 anoniem gekozen kunstwerken werden gepresenteerd. Dit initiatief werd mogelijk gemaakt dankzij brede samenwerking in de kunstwereld en door verschillende grote landelijke fondsen, met het Fonds voor Cultuurparticipatie als belangrijkste financier.
Voor iedereen die mee wil doen
De voorrondes vonden plaats door heel Nederland. De AVRO bracht verslag uit in het programma Kunstuur, wat ZomerExpo landelijke bekendheid gaf. Iedereen kon meedoen, van gevestigde kunstenaars tot beginnende talenten. De belangstelling onder kunstenaars was groot, met duizenden aanmeldingen per editie. Een gemêleerde jury, bestaande uit zowel oude jonge ervaren en onervaren leden met diverse achtergronden, kozen de werken voor de tentoonstelling.
Na een succesvolle start, volgden edities met thema’s zoals Liefde (2012), Aarde (2013), Licht (2014) en Woest (2015). Vanaf 2017 nam Museum de Fundatie het stokje over en huisvestte Water (2017) en Europa (2019) en KlimaatExpo’22. In 2024 organiseerde het Rijksmuseum Muiderslot een spin-off van KlimaatExpo.
Veel belangstelling
De tentoonstellingen waren populair en trokken een divers publiek, met bezoekersaantallen variërend van 40.000 tot 80.000 mensen per editie. Vanaf 2013 werd het mogelijk om kunstwerken tijdens de tentoonstellingen te kopen. Dit vergrootte niet alleen de mogelijk voor kunstenaars om hun werk te verkopen, maar droeg ook bij aan de financiering en realisatie van nieuwe edities.
Meer aandacht voor actuele thema’s
In het begin draaide het vooral om de anonieme selectie van kunstwerken, maar na verloop van tijd kregen thema’s steeds meer aandacht. Onderwerpen als liefde, aarde, water, Europa en klimaat lieten zien hoe kunstenaars zich op verschillende manieren met actuele kwesties bezighouden. Deze thema’s gaven de tentoonstellingen extra betekenis en maakten kunst tot een gesprek over maatschappelijke onderwerpen en de toekomst.
Kunst als spiegel en verbeelding van het ondenkbare
De getoonde werken boden een breed scala aan emoties, verhalen en perspectieven. Ze verbeeldden, onderzochten en herinterpreteerden de wereld op persoonlijke en vaak verrassende manieren. Van spontane schetsen tot zorgvuldig uitgewerkte concepten: de kunst liet zowel de schoonheid als de absurditeit van het dagelijks leven zien, en belichtte daarnaast grote wereldvraagstukken. De onderwerpen varieerden van natuur en stadsgezichten tot portretten, uitgevoerd in uiteenlopende stijlen en technieken.
Wat vooral opviel, was het vakmanschap: van schilder- en tekenkunst tot beeldhouwen, metaal- en textielbewerking, fotografie en installaties. Veel kunstenaars werkten bewust met hergebruikte materialen, wat hun betrokkenheid bij het klimaat onderstreepte. Ook combineerden ze vaak verschillende technieken, waardoor media soepel in elkaar overvloeiden. De werken lieten zien hoe kunst verhalen kan vertellen en mensen met elkaar kan verbinden. Zo spiegelde de tentoonstelling niet alleen de samenleving, maar liet ze ook zien hoe kunst een blijvende bron van samenhang en betekenis kan zijn.
De Waterjuffer van het kunstenaarscollectief CAKtwo (Marina Pronk, Berend Wijers, en Fred Boon) werd in 2017 gepresenteerd bij de ZomerExpo Water in Kasteel Het Nijenhuis. Na schade door een vallende boom is het werk volledig hersteld. In 2024 werd de juffer opnieuw tentoongesteld tijdens KlimaatExpo in het Rijksmuseum Muiderslot als symbool van weerbaarheid. Het Muiderslot heeft een langdurig bruikleen met CAKtwo afgesloten, en het kunstwerk blijft de komende tijd te bewonderen.
ZomerExpo veranderde de Nederlandse kunstwereld
De democratische aanpak van het maken van tentoonstellingen heeft blijvende impact gehad op de Nederlandse kunstwereld. ZomerExpo, en later KlimaatExpo, boden kunstenaars een unieke kans om via open inschrijving hun werk te tonen in gerenommeerde musea. De anonieme selectieprocedure gaf ruimte aan diversiteit en stelde kunst in staat om zonder vooroordelen gezien te worden. Dit vernieuwende model veranderde het tentoonstellingslandschap in Nederland en inspireerde andere instellingen om vergelijkbare concepten te omarmen.
Toekomst
Hoewel de werken van de ZomerExpo en KlimaatExpo niet langer online te zien zijn, blijft hun impact voelbaar. Of de ZomerExpo in de toekomst zal terugkeren, is onzeker. De tijden zijn veranderd: de financiering is complexer geworden en ook de behoeften van kunstenaars en musea zijn verschoven. ArtWorlds blijft echter zoeken naar nieuwe manieren om kunst een podium te bieden, met openheid en diversiteit als kernwaarden.
De organisatie richt zich bij voorkeur op kleinschalige tentoonstellingen rond thema’s zoals gezondheid in al haar facetten. Waar veel initiatieven op dit gebied vooral voortkomen uit beleidsmatige of wetenschappelijke kaders, kiest ArtWorlds voor een benadering die vertrekt vanuit de directe ervaringen van kunstenaars en van mensen voor wie kunst en gezondheid nauw met elkaar verweven zijn. In die persoonlijke benadering schuilt volgens ons de kracht én de toekomst: verbindend, herkenbaar en menselijk. Zo wil ArtWorlds een eigen, toegankelijke en betekenisvolle bijdrage leveren aan een wereld die kunst meer dan ooit nodig heeft.
Persbericht 30 april 2024
|
Steden overstromen, dieren en planten sterven uit en we komen om in het afval. Alle alarmbellen gaan af De vraag is: hoe gaan we er mee om en wat kunnen wij doen? Kunstenaars helpen bij dat antwoord. Met hun verbeeldingskracht zetten zij ons aan het denken. Zo inspireren zij ons om ook creatief te zijn en bij te dragen aan een duurzame toekomst. Deze zomer staat het Muiderslot in het teken van het klimaat, waar twintig kunstenaars op zowel intuïtieve als beredeneerde wijze de impact van klimaatverandering op onze wereld en ons leven laten zien. Klimaatexpo Muiderslot is een klimaatroute langs kunstwerken in het kasteel en in de tuinen. Het stoere Muiderslot is er de perfecte plek voor. Al bijna zeven en een halve eeuw is het kasteel bestand tegen stormen en watersnood. De tentoonstelling is te zien van 1 juni tot en met 15 september 2024. Upcycle-Atelier Behind the scenes Hergebruik Praktische informatie |
De stikstofboom van Rob Chevallier te zien in de KlimaatExpo Muiderslot
Rijksmuseum Muiderslot
Herengracht 1
1398 AA Muiden
Telefoon: +31 (0)294 256 262
E-mail: info@muiderslot.nl
www.muiderslot.nl
Over de De stikstofboom. Het werk bestaat uit foto’s, uitlaatpijpen, autospiegels, notenbakjes en schaaltjes, 200 x ø 70 cm
Rob over de Stikstoomboom:
“Eenzame bomen in Nederland zijn symbolen van natuurkracht. Ze worden bedreigd door stikstof en CO2 uitstoot (deels van motorvoertuigen), maar houden stand in tijden van klimaat- verandering. Daarmee zijn ze ook symbolen van hoop. Het kán goed komen met ons klimaat. Kijk in de spiegel om de natuur te zien zoals het hoort.”
KLIMAATEXPO ’22: 251 kunstwerken over klimaatverandering die van 17-9 t/m 4-12 2022 te zien waren in Academiehuis Grote Kerk in Zwolle, Kasteel het Nijenhuis met beeldentuin in Heino/Wijhe, en Museum de Fundatie Zwolle.
“De mensheid heeft in zijn hang naar vooruitgang iets onherstelbaar verkeerd gedaan en is bezig om zijn eigen huis te vernietigen. Een fout maken is menselijk; als je vervolgens die fout hérkent en érkent dan kun je sorry zeggen. Maar kunnen wij nu nog welgemeend “sorry” zeggen tegen Moeder Aarde?”
Too late to say sorry van Luc ten Klooster is digitaal bewerkte foto en was te zien in bij KlimaatExpo ’22 in Academiehuis Grote Kerk Zwolle.
Kunstenaars aan zet
De klimaatcrisis schreeuwt om grote veranderingen, die ons voorstellingsvermogen vaak nog te boven gaan. We hebben de verbeeldingskracht van kunstenaars nodig om het onvoorstelbare in beeld te brengen. Daarom droeg de tweejaarlijkse ZomerExpo dit jaar de naam KlimaatExpo ‘22.
Met poëzie, muziek en een proost vooraf in Kasteel het Nijenhuis, en vervolgens een feestelijke borrel in Academiehuis Grote Kerk Zwolle, is zaterdag 17 september KlimaatExpo’22 geopend voor publiek. De tentoonstelling duurde tot 4 december en trok 40.000 bezoekers.
Alle hedendaagse beeldende kunstvormen vertegenwoordigd bij KlimaatExpo ’22: van schilderkunst tot buitenbeelden, van maquettes tot fotografie – en alles daartussenin. De enige voorwaarde was het thema: klimaatverandering.
Iedereen kan meedoen
Een grote gemêleerde jury van jong en oud: museummedewerkers, galeriehouders, kunstenaars, schrijvers, wetenschappers, mensen uit de zorg, de bouw, kappers, studenten, scholieren en vele anderen, heeft op basis van de ingezonden afbeeldingen (en de toelichting), een keuze voor de tentoonstelling gemaakt.
Verkooptentoonstelling
De kunstwerken waren tijdens de tentoonstellingsperiode te koop. Er zijn 38 werken verkocht. ArtWorlds ontvangt 30% commissie per verkocht werk. Met deze provisie kan ArtWorlds toekomstige projecten mogelijk maken. Museum de Fundatie en Academiehuis Grote Kerk waren niet betrokken bij de verkoopprocedure.
Bekijk hier alle persuitingen van KlimaatExpo
Voorgaande editie: Europa in 2019
In 2019 was het onderwerp van de tentoonstelling Europa. De Europese verkiezingen en de discussies rond Brexit maakten de zevende ZomerExpo-editie extra relevant. Dit was hét moment om kunstenaars te vragen naar hun visie: zij meldden zich dan ook massaal voor de digitale selectie met maar liefst 3200 werken. 1000 daarvan werden in april 2019 in de Amsterdamse Van Genthallen getoond aan een gecombineerde vak-, junior- en publieksjury.
De juryleden kozen samen 250 werken, die van 25 mei tot en met 1 september 2019 te zien waren in de Wolk van Museum de Fundatie in Zwolle en in en om Kasteel het Nijenhuis in Heino/Wijhe. De verscheidenheid maakte duidelijk dat kunst en Europa van ons allemaal zijn. De talloze bezoekers herkenden zich op hun beurt in het diverse aanbod beeldende kunst. Europa ZomerExpo 2019 trok 78.000 bezoekers en een vijfde deel van de tentoonstelling is verkocht.
Bekijk hier de uitzending van RTV Oost over Europa in de Fundatie >>
Tentoonstelling rondom een centraal thema
Bij elke editie staat er een thema centraal. Kunstenaars worden opgeroepen om een kunstwerk te maken dat zicht verhoudt tot het thema. Daaruit wordt door een gemêleerde jury, waar iedereen aan kan deelnemen, een selectie van 250 werken gemaakt die we in Museum de Fundatie en Kasteel het Nijenhuis presenteren.
De tentoonstelling wordt ingericht op basis van subthema’s en formele overeenkomsten van de werken. We zoeken naar koppelingen, overeenkomsten of conflicten tussen werken, die zowel onderlinge relaties blootleggen als individuele kwaliteit versterken. Op die manier vindt het publiek gemakkelijker een weg in de grote variëteit. We willen veel ruimte bieden aan de smaak en de interesses van de kijker.
Het project maakt zichtbaar hoeveel mensen behoefte voelen om ideeën, gedachten en emoties uit te drukken in kunst. Daar zit veel goeds, moois en betekenisvols tussen, wat anders nooit gezien zou zijn. De mens wil zich creatief uiten. Dat verlangen is constant en de kunst innoveert. Culturen mixen, mensen inspireren elkaar en technieken veranderen. Elke editie is actueel en vertegenwoordigt een onveranderde neiging tot verbeelding die we willen blijven koesteren.
Gelijkwaardigheid
Op 27 februari 2016 om 16.00 uur op het Museumplein in Amsterdam hebben wij onze doelstelling ‘kunst (toegankelijk) voor iedereen’ gevisualiseerd met de indringende performance Equality/Égalité van de Russische kunstenaar Elena Kovylina.
Equality/Égalité, een gedicht van mensen, in rij gebracht op voetenbankjes, belichaamt de onmogelijkheid van gelijkheid en vrijheid. De voetenbankjes variëren in hoogte zodat de hoofden van de mensen, verschillend qua geslacht, leeftijd, nationaliteit, beroep en zelfs gezondheid, alle op één horizon zijn ‘geëgaliseerd’. Kovylina’s gelijkwaardigheid − in haar performance van toepassing op (het gebrek aan) democratie in de Russische samenleving – is te zien als metafoor voor de gelijkwaardigheid waarnaar wij met ZomerExpo streven, tussen kunstenaars onderling, tussen kunstenaars en publiek en binnen dit publiek: de erkenning van elkaars verschillen, ‘gelijkwaardig’ zonder hetzelfde te hoeven zijn.